Geoliberty: de aarde is een geschenk voor ons allemaal

Leven in vrijheid houdt in dat je kunt beschikken over jezelf en over de dingen die je maakt. Dit is echter nog niet de complete omschrijving. Een vrij mens kan ook beschikken over zijn deel van de aarde. De aarde is niet door iemand gemaakt maar een geschenk aan de mensheid. Daarom is het idee dat de eerste die ergens een hekje omheen zet het recht heeft om anderen geld te vragen voor hun plek op aarde een denkfout.

Iedereen vindt het normaal dat we veel betalen en daarom hard moeten werken voor onze plek op aarde. Het klopt echter niet en het is de oorzaak van veel van de problemen waar we op dit moment tegenaan lopen.

Ik besef dat dit idee extreem klinkt en dat het niet makkelijk zal zijn om u ervan te overtuigen dat dit idee juist is. Vrijwel iedereen op aarde heeft meegekregen dat handel in grond de norm is. Ook besef ik dat het eerlijk delen van de aarde makkelijker gezegd is dan gedaan. Toch is dit extreem belangrijk: het huidige systeem van handel in grond maakt het leven van heel veel mensen onnodig zwaar. Het vinden van de juiste oplossing voor dit probleem zou de samenleving verlossen van een hoop onnodige spanning. Wanneer we van de hoge kosten voor ons plekje op aarde verlost zijn, is het bovendien veel eenvoudiger om mensen die toch nog in armoede leven effectief te helpen.

Twee beroemdheden die over dit onderwerp hebben geschreven zijn Thomas Paine (Agrarian justice) en Henry George (o.a. Progress and poverty).

Het kan echt! Iets over de praktische uitvoering van het delen van de aarde

Het delen van de aarde klinkt als een onmogelijke opgave. Moeten we vanaf nu accepteren dat iedereen zomaar door onze tuin heen loopt? Kan iedereen straks zomaar de aardappels rooien die een boer gepoot heeft? Alles zomaar delen is een slecht idee. Mensen moeten kunnen beschikken over hun eigen plek om te wonen of om iets te produceren. En mensen moeten de vruchten kunnen plukken van hun arbeid. Dat is mogelijk met een eenvoudige maatregel.

Ten eerste is het goed om te benoemen dat we sommige soorten land wel gewoon kunnen delen. Plekken zoals natuurgebieden, water en het strand zijn gemeenschappelijk bezit. Ieder mag hier vrij gebruik van maken. Ze zijn een geschenk aan de mensheid en gedeeld gebruik levert weinig problemen op.

Soms is exclusief gebruik van ruimte natuurlijk wel nodig. Denk aan de plek waar we wonen, werken of ons vakantiehuisje neerzetten. De ruimte die hiervoor beschikbaar is, zouden we eerlijk moeten delen. Ieder mens heeft er in gelijke mate recht op. Dat lijkt ingewikkeld. Moeten we dit land in gelijke stukjes opdelen en ieder een stukje toewijzen? Dat zou nogal veel gedoe opleveren. Het kan veel slimmer.

Laten we ervan uit gaan dat mensen recht hebben om te beschikken over een gelijke waarde aan grond. We hebben dus recht op een heel klein stukje Amsterdam of een veel groter stukje Oost-Groningen. En we hoeven niet precies ons deel op te eisen. Sommige bedrijven hebben veel ruimte nodig. En sommige mensen wonen graag in een appartementje en houden niet van tuinieren.

Een hoofdelijk verdeelde grondwaardebelasting is mogelijk de beste oplossing van dit vraagstuk. Hoe werkt dit?

Het taxeren van de waarde van land is relatief eenvoudig. Het is in elk geval veel eenvoudiger dan het taxeren van huizen, zoals dat nu gebeurt voor de onroerendezaakbelasting. Het gaat hierbij om de waarde van de grond zoals de natuur deze ons heeft geschonken. Denk hierbij dus aan een met onkruid begroeid terreintje. Vooral de locatie bepaalt waarschijnlijk de waarde per vierkante meter.
De optelsom van deze waarde gedeeld door het aantal mensen levert in theorie de waarde aan grond waarover ieder zou moeten kunnen beschikken.
Een grondwaardebelasting houdt in dat ieder die grond bezit een bepaald percentage belasting betaalt over de waarde ervan.
De opbrengst van deze belasting wordt hoofdelijk verdeeld over iedereen.
Het resultaat is dat mensen die een gemiddelde hoeveelheid land bezitten evenveel ontvangen als ze betalen. Deze mensen merken dus niets van de hoofdelijk verdeelde LVT.
Mensen die geen land bezitten ontvangen in het ideale geval precies het bedrag waarvoor ze hun eerlijke deel kunnen huren.
Mensen die veel land bezitten, betalen in feite een vergoeding aan mensen zonder land. Als we ervan uit gaan dat de aarde een geschenk is voor de hele mensheid, is dat juist.
De hoogte van de LVT bepaalt in welke mate mensen zonder land werkelijk over hun deel van de aarde kunnen beschikken. Deze zou dus zo moeten worden gekozen dat de opbrengst voldoende is om mensen in staat te stellen om (vrijwel) hun eerlijke deel van de aarde te huren.
Omdat we tot nu toe het bezitten van (veel) land niet als verwerpelijk beschouwen, ligt het voor de hand om landeigenaren schadeloos te stellen. Dat is op verschillende manieren mogelijk.

Het zou normaal moeten zijn dat ieder kan beschikken over zijn deel van de aarde. Het systeem van hoofdelijk verdeelde grondwaardebelasting maakt dit mogelijk. We hoeven geen hoog bedrag te betalen aan de bezitters van de aarde.

Dit stelsel is zeer eenvoudig in te voeren. Het taxeren van land is veel eenvoudiger dan allerei andere dingen die belastingdiensten op dit moment doen. Verder beschouwen veel economen (waaronder Milton Friedman) de grondwaardebelasting als een van de minst schadelijke vormen van belasting. Het is gunstig voor mensen die iets produceren en minder gunstig voor mensen die enkel profiteren van het feit dat ze grond en daarmee macht bezitten.

Belangrijkste punt van twijfel is dat er op deze manier wel een duidelijke rol ligt voor de overheid. Groepjes die door middel van lobby meer proberen te krijgen dan waar ze recht op hebben zijn dan ook een risico. Verder geven overheden wel eens wat teveel geld uit. Een grondwaardebelasting is enkel aardig als deze ieder in staat stelt om over zijn plek op aarde te beschikken. Het mag zeker geen middel zijn om de overheid nog wat groter te maken en onze lasten nog wat verder te verhogen.

Een tijdelijke oplossing

Waarom hebben we niet al lang een hoofdelijk verdeelde grondwaardebelasting? Het idee is niet nieuw. Henry George was in zijn tijd beroemd. Het is echter niet in het belang van de meest rijke en invloedrijke mensen. Die zijn vaak zo verstandig geweest om te beleggen in grond. Het zou daarom nog wel eens even kunnen duren voordat we probleemloos over onze plek op aarde kunnen beschikken.

Zolang de echte oplossing ver weg lijkt, zou een eerste kleine stap zijn om mensen die een klein beetje ruimte willen gebruiken, bijvoorbeeld om betaalbaar te wonen in een tiny house, op een schip of in een stacaravan, dit te gunnen. Op dit moment wordt deze groep mensen het leven zuur gemaakt met allerlei smoesjes en vervelende regels. Het is erg lastig om een plekje te vinden waar je op een alternatieve manier kunt wonen. Dit beschouw ik als bijzonder wreed. Gun ieder zijn plek en wijs voldoende gebieden aan waar ieder op zijn eigen manier kan wonen, bijvoorbeeld in de vorm van een soort gemeentelijke campings.

Als we de wereld eerlijk delen, zijn tiny houses echter niet meer noodzakelijk. Dan hoeft niemand meer te vechten voor een plekje op aarde.