Een plek voor onze caravan, boot of tent

In rap tempo kopen investeerders de laatste gebieden op waar gewone mensen nog kunnen genieten van hun rust. Ooit waren plekken waar je voor een bescheiden bedrag per jaar een stacaravan neer kon zetten niet schaars. Wie dat wilde, huurde een plekje en kocht een tweedehands stacaravan. Op deze manier hoefde vakantie vieren niet zo duur te zijn. Wie een stacaravan had, of iemand kende met een stacaravan, kon makkelijk een flink aantal lange weekenden per jaar genieten van het strand, het bos, een meer of een plas. Die tijd is voorbij. Een aanzienlijk deel van de kleinere recreatiebedrijven is al opgekocht door de grote ketens. Die jagen de oorspronkelijke huurders weg om plaats te maken voor luxe huisjes voor optimale verhuuropbrengsten. Kunnen we iets anders doen dan ons hierbij neerleggen?

Wie in Nederland woont, hoeft eigenlijk nooit het land uit. Ons land heeft allerlei geweldige gebieden om te wandelen, fietsen, varen of lekker een boek te lezen. Natuurlijk kan iedereen een dagje naar een leuk gebied toe reizen om ervan te genieten, maar om echt tot rust te komen is het natuurlijk veel mooier om wat langer te blijven. Tot kort geleden was dat goed mogelijk omdat overnachten niet duur hoefde te zijn. Overal waren campings, en jachthavens waar mensen voor niet al teveel geld in hun stacaravan, boot of tent konden overnachten. Die tijd lijkt echter voorgoed voorbij. De grote ketens kopen de familiecampings op en betaalbare plekken moeten plaats maken voor luxere huisjes. In jachthavenland is iets vergelijkbaars gaande. Nieuwe betaalbare havens en campings worden nauwelijks opgericht omdat het voor gewone mensen zo goed als onmogelijk is om toestemming te krijgen om een weiland om te toveren tot een eenvoudige camping of jachthaven. Op deze manier wordt het voor mensen met niet zoveel geld steeds lastiger wordt om te genieten van alles wat ons land te bieden heeft. Dat is niet eerlijk.

We kunnen grofweg op drie manieren over deze ontwikkeling denken. De eerste is simpel: we leggen ons erbij neer. Ruimte is in Nederland schaars en bestemmingsplannen zijn nodig om nog iets van open ruimte over te houden. Daarom zouden we het onbetaalbaar worden van recreatie als een natuurlijk en onvermijdelijk verschijnsel kunnen zien.

Een tweede optie is pleiten voor een vorm van huurdersbescherming. Voordeel van dit idee is dat het lijkt op regelgeving die al bestaat. Dit maakt het mogelijk haalbaarder. Wie woonruimte huurt, wordt (in meer of mindere mate) beschermd tegen de grillen van zijn huisbaas. De huur opzeggen of onbeperkt verhogen kan niet zomaar. Het zou een quick fix kunnen zijn om mensen die nu een stacaravan of een boot hebben te beschermen. Deze optie heeft echter ook nadelen. Die kennen we al goed van ons systeem voor sociale huisvesting. Maximum-prijzen onvermijdelijk tot tekorten en dus tot wachtlijsten. Voor mensen die nu een stacaravan hebben zou deze oplossing dus de redding kunnen zijn. Maar voor mensen die nog geen plek hebben voor hun stacaravan, bijvoorbeeld omdat hun caravan de afgelopen jaren al opgekocht is, biedt deze optie weinig perspectief. Verder maakt het verkassen erg onaantrekkelijk. Niemand wil immers zijn oude lage huurprijs opgeven.

De derde optie staat veel verder af van de huidige praktijk. Deze optie heeft echter twee belangrijke voordelen:

1. Het resultaat is werkelijk rechtvaardig.
2. Het resultaat stelt ook in de toekomst mensen die niet goed zijn in geld verdienen of andere dingen belangrijker vinden dan geld verdienen in staat om te genieten van hun plek op aarde.

De naam van de derde optie is geo-libertarisme. Hoe ziet dit alternatief er dan uit? De basis is dat we anders moeten gaan denken over het bezit van de aarde. Prive-bezit is een belangrijk onderdeel van onze samenleving. Zonder prive-bezit zouden we geen zeggenschap hebben over de dingen die we maken of kopen. Het afschaffen van prive-bezit lijkt daarom geen goed idee. Normaal gesproken hoeft prive-bezit niet te leiden tot problemen. Als mijn buurman een mooie televisie koopt, heb ik daar geen last van. Mijn buurman kan dat doen zonder dat mijn televisie daarvan kleiner wordt. Dat geldt niet voor de aarde. Als sommige mensen heel veel grond bezitten, betekent dit automatisch dat het voor anderen lastig is om over grond te beschikken.

Geo-libertariers pleiten voor een duidelijk onderscheid tussen zaken die mensen maken en de aarde. We zouden de aarde kunnen beschouwen als een geschenk aan de mensheid: niemand heeft de aarde zelf groter gemaakt. We zouden na kunnen denken over een onbewoond eiland waar twee mensen aanspoelen. Heeft de sterkste het recht om de ander te verbieden om een hutje te bouwen? En als er een jaar later een derde persoon aanspoelt, is het terecht dat de anderen deze derde persoon een hoge prijs vragen voor een plek voor een hutje? Mogen ze hem in feite als slaaf gebruiken in ruil voor een plek?

We zouden ook kunnen bedenken wat we van een koe vinden die de andere koeien wegjaagt van een groot deel van het weiland. Heeft de koe het recht om dat te doen omdat ze wat eerder was met het ontdekken van dit deel van het weiland? Is deze koe op een of andere manier superieur aan andere koeien? Of beschouwen we deze koe als een beetje gek en als agressief?

Geo-libertariers begrijpen dat het niet klopt dat we een ander een hoog bedrag betalen voor onze plek op aarde. De aarde is niet door iemand gemaakt en daarom heeft ieder mens in beginsel evenveel recht op zijn plek. Enkel als het normaal wordt om op deze manier over het bezit van de aarde na te denken, kunnen we problemen zoals een gebrek aan plek voor stacaravans, te dure ligplaatsen en onbetaalbare huizen oplossen. Enkel als het normaal wordt om op deze manier te denken, kunnen gewone mensen straks nog genieten van alles wat ons land te bieden heeft. In dit artikel bespreek ik de praktische uitwerking niet in detail, maar een methode zou de zogenaamde hoofdelijk verdeelde grondwaardebelasting kunnen zijn. Deze stelt ieder in staat om in feite gratis over zijn deel van de aarde te beschikken.

Natuurlijk zal het niet meevallen om de manier waarop we denken over het bezit van de aarde te veranderen. Voorzichtigheid is ook zeker geboden. Boeren hebben generaties lang keihard gewerkt om hun bedrijf op te bouwen. Mensen hebben hun spaargeld belegd in grond om zorgeloos van hun oude dag te kunnen genieten. Met deze belangen moeten we op de juiste manier omgaan. Niets doen is echter geen optie: als een steeds kleiner aantal mensen straks de hele aarde bezit, kunnen mensen zonder land steeds meer uitgeknepen worden. Het zal echter niet meevallen om snel veel mensen van deze andere manier van denken te overtuigen. Al in 1797 verkondigde Thomas Paine deze boodschap in zijn pamflet Agrarian justice. Toch zijn geo-libertariers ruim 200 jaar later nog steeds redelijk zeldzaam…

Kunnen we hiermee op een snelle manier aan de slag? Zodra we begrijpen dat het niet klopt dat alleen rijke mensen over ruimte kunnen beschikken is er hoop. Misschien is de meest realistische oplossing voorlopig wel het nieuw leven inblazen van de verenigings- of gemeentelijke haven en camping. Mensen die de plek voor hun stacaravan kwijt zijn geraakt zijn terecht vaak erg verdrietig. Overheden kunnen gebieden aanwijzen en eventueel ook aankopen waar mensen mogen verblijven in hun stacaravan, tent of boot. Het verlies van wat open ruimte nemen we op de koop toe. We kunnen ervoor kiezen om dit niet te beschouwen als een melkkoe maar als een nutsvoorziening. Zodra we het als normaal beschouwen dat alle mensen over hun plek op aarde kunnen beschikken, klinkt dit idee niet meer zo wereldvreemd. Op wat langere termijn kunnen we streven naar een bredere toepassing van geo-libertarisme. De aarde delen stelt ons immers niet alleen in staat om te recreeren, maar ook om betaalbaar te wonen of ons eigen bedrijfje te beginnen. Laten we dus hopen dat het lukt om de aarde ooit weer te beschouwen als meer dan enkel een interessant beleggingsobject. Heb je zin om je voor dit ideaal in te zetten? Laat het dan even weten.