Het basisinkomen als ons eerlijke deel van de aarde

Dit artikel verscheen eerder op www.basisinkomen.nl

Het basisinkomen als voor ons ieder eerlijke deel van de aarde kan gerealiseerd worden uitgaande van de gedachte van Henry George en Thomas Paine. Wie grond bezit betaalt hierover belasting. De opbrengst hiervan wordt vervolgens verdeeld in de vorm van een basisinkomen.

Het basisinkomen lijkt een veelbelovende manier om te voorkomen dat mensen armoede lijden. Het huidige stelsel van uitkeringen en toeslagen leidt tot enorm veel bureaucratie en legt allerlei beperkingen op aan de mensen die geholpen zouden moeten worden. Het basisinkomen heeft deze nadelen niet en stelt iedereen in staat om zichzelf optimaal te ontwikkelen.

Slaaf
Toch levert het idee ook een aantal vragen op. Misschien wel de meest gestelde vraag is wie ervoor gaat betalen. Als je mensen geld wil geven, moet dat geld immers ergens vandaan komen. Zorgt invoering van het basisinkomen ervoor dat de werkende mensen een slaaf worden van de luierende mensen? Een tweede vraag is of het basisinkomen ons wel werkelijk vrij maakt om wat van ons leven te maken. Of stelt een basisinkomen ons straks precies in staat om in een flatje te wonen en eten te kopen? Beide vragen zijn zinvol. En voor beide vragen is geruststellend antwoord beschikbaar als we het basisinkomen gelijk stellen aan ons eerlijke deel van de aarde.

Gelijke rechten
Mensen hebben een plek nodig om te wonen, om voedsel te verbouwen en om vakantie te vieren. Een kleine groep bezit een groot deel van de aarde en kan aan anderen een hoge prijs vragen voor hun plek op aarde. De aarde is echter niet door deze mensen gemaakt. We zouden de aarde kunnen beschouwen als een geschenk aan de hele mensheid. Er bestaat geen enkel zinnig argument waarom de ene persoon meer recht zou hebben op de aarde dan een ander. Als we allemaal kunnen beschikken over ons eerlijke deel van de aarde, zijn we van een zware last verlost. Huizen zijn niet meer onbetaalbaar en we kunnen ook weer voor weinig geld op vakantie in eigen land. Het inzicht dat mensen gelijke rechten hebben op de aarde noemt men wel Georgisme.

Eerlijk delen
Georgisten zijn voorstander van het eerlijk delen van de aarde maar zijn verder voor vrijheid en vrije handel. Hun visie verschilt dan ook in sterke mate met de bekende politieke stromingen die voorstellen om allerlei zaken eerlijk te delen. Georgisme is vernoemd naar Henry George (1839-1897), maar het idee is al veel ouder. Thomas Paine besprak het onderwerp bijvoorbeeld al in Agrarian Justice (1797). Hij stelde als oplossing iets voor dat we zouden kunnen vergelijken met het basisinkomen.[2]

Grondwaardebelasting
Hoe kunnen we de aarde dan eerlijk delen? In theorie zouden we de aarde in gelijkwaardige stukjes kunnen opdelen en vervolgens ieder zijn deel geven. Dat levert echter natuurlijk allerlei praktische bezwaren op. We kunnen hetzelfde resultaat echter bereiken met een trucje: een grondwaardebelasting in combinatie met een basisinkomen. Wie grond bezit betaalt hierover een grondwaardebelasting. De opbrengst hiervan wordt vervolgens verdeeld in de vorm van een basisinkomen. Dit basisinkomen stelt ieder in staat om over zijn deel van de aarde te beschikken.
Dit systeem is eenvoudig en flexibel. Mensen kunnen hun basisinkomen besteden aan land, maar dat hoeft niet. Het belastingstelsel wordt extreem eenvoudig. Voor een grondwaardebelasting hoeft ons huis niet meer getaxeerd te worden en we hoeven ons niet meer druk te maken over loonbelasting en BTW. Een uitdraai uit het kadaster is voldoende.

Universeel basisinkomen
Karl Widerquist is een filosoof en econoom die pleit voor een universeel basisinkomen. Wie iets van hem gelezen heeft, herkent deze manier van denken misschien. Widerquist zegt bijvoorbeeld: Het verkeerd is om mensen af te snijden van de hulpbronnen die ze nodig hebben om te overleven. En dat dit precies is wat we doen. Wie niet over een plek op aarde kan beschikken is op een ongezonde manier afhankelijk van anderen. Wie geen land bezit is min of meer volledig afhankelijk van een huisjesmelker en een werkgever. Een basisinkomen zou hier een einde aan maken.

Luierende mensen
Nu terug naar de twee vragen waarmee ik begon. Ten eerste: kan een basisinkomen de werkende mensen een slaaf maakt van luierende mensen? Als we het basisinkomen gelijk stellen aan ons deel van de aarde bestaat dit gevaar niet. Werkende mensen kunnen ervoor kiezen om genoegen te nemen met hun deel van de aarde. In dat geval betalen ze netto niet mee aan het basisinkomen van een ander.

Eerlijk deel
Enkel als ze veel land willen gebruiken, bijvoorbeeld voor een groot bedrijf, betalen ze een vergoeding aan mensen die hiervoor inschikken. Anders gezegd: het basisinkomen houdt niet in dat we een ander voor ons kunnen laten werken, maar enkel dat we kunnen beschikken over ons eerlijke deel van een geschenk aan de hele mensheid. Voorstanders van het basisinkomen zouden misschien nog de zorg kunnen hebben dat het hierbij om te lage bedragen gaat. Dat klopt echter niet. De waarde van de aarde is enorm. Probeer maar eens een bouwkavel te kopen.

Doekje voor het bloeden
De tweede vraag sluit hier mooi op aan. Is een basisinkomen geen doekje voor het bloeden als een paar grote bedrijven straks de hele aarde bezitten en robots het werk doen? Belanden we straks allemaal in een flatje en krijgen we wat geld om onze huur te betalen en wat voedsel te kopen, in de hoop dat we ons verder koest houden? Kunnen we straks nog wel werkelijk ons eigen leven vormgeven? Deze zorg is niet geheel onterecht. Ook hier is het omschrijven van het basisinkomen als ons eerlijke deel van de aarde een oplossing. Als we over ons deel van de aarde kunnen beschikken geeft dat ons de ruimte om huisje met een tuin te hebben.

Huur betalen
We hoeven dus niet meer krom te liggen om onze huur te betalen. We kunnen samen met gelijkgestemden op onze eigen manier voedsel laten produceren, zodat we onafhankelijk zijn van grote bedrijven. We kunnen beschikken over onze plek om vakantie te vieren zoals we dat willen en hoeven dus niet meer bang te zijn dat alle betaalbare leuke plekken getransformeerd worden tot vakantievilla’s voor de rijken. We kunnen beschikken over onze plek waar we ons eigen bedrijfje kunnen vestigen en zijn op die manier minder afhankelijk van werkgevers. Als we kunnen beschikken over ruimte stelt dit ons in staat om iets van ons leven te maken.

Gelijke rechten
Georgisme of het inzicht dat mensen gelijke rechten op de aarde hebben is de sleutel tot het oplossen van veel van de problemen van deze tijd. Sommige Georgisten willen de opbrengst van een grondwaardebelasting met name gebruiken om een overheid te financieren. Georgisten die wat minder vertrouwen hebben in de efficiëntie of de goede wil van overheden geven de voorkeur aan een basisinkomen, zodat mensen zelf kunnen bepalen waar ze behoefte aan hebben. Volgens mij willen deze mensen hetzelfde als voorstanders van het basisinkomen en gaat het ons uiteindelijk in feite om vrijheid en onafhankelijkheid. Kunnen beschikken over ons eerlijke deel van de aarde zou hier in sterke mate aan bijdragen.